سفارش تبلیغ
صبا ویژن

86/12/7
4:17 عصر

نخستین زائر حسینی

بدست دست نوشت در دسته

نخستین زائر حسینی

محمدامین پورامینی

 

 

عنوان نخستین زائر بر مردى شریف و عارفى کامل یعنى صحابى بزرگ و برجسته، جابر بن عبد الله انصارى-رضوان الله علیه- منطبق است که به منظور زیارت قبر سید الشهدا(ع) از مدینه به کربلا رفت. بسیارى از علما تصریح ‏کرده‏اند که او نخستین کسى است که عنوان زائر قبر حسین) ع) را کسب کرد؛ این شرافت و افتخار و ذخیره او را بس است.
شیخ مفید گوید: »و در روز بیستم آن ماه (صفر)... روزى است که جابر بن عبدالله بن حزام انصارى ، صحابى رسول‏خدا(ص) براى زیارت قبر ابا عبدالله الحسین (ع) از مدینه به کربلا آمد؛ و او نخستین کس از مردم بود که آن حضرت را زیارت‏کرد.

و این مطلب را بسیاری از دانشمندان، از جمله شیخ طوسى، علامه حلى، شیخ رضى‏الدین حلى، کفعمى، مجلسى، محدث‏نورى و دیگران آورده‏اند. 

 

جابر بن عبدالله انصارى و عطیه عوفى در کربلا

جابر بن عبدالله انصارى همان صحابى جلیل القدرى است که عبد الرحمن بن سابط درباره‏اش مى‏گوید: همراه جابر بودم که حسین بن على(ع)  داخل شد. در این هنگام گفت: هر کس دوست دارد به مردى ازاهل‏بیت(ع) بنگرد، به وى نگاه کند. گواهى مى‏دهم که من این سخن را از زبان رسول خدا(ص) شنیده‏ام.

 
او از اهل معرفت بود و چون توفیق شهادت در رکاب امام حسین(ع) نصیب وى نگشت، براى ابراز محبّت نسبت به آن‏حضرت و تجدید عهد و پیمان با ایشان و نیز براى اظهار مخالفت نسبت به سلطه حاکم، براى زیارت قبر شریف آن حضرت‏بار سفر بست.


شیخ ابو جعفر محمّد بن ابى القاسم، محمّد بن على طبرى از اعمش از عطیه عوفى چنین نقل مى‏کند: همراه با جابر بن‏عبدالله انصارى براى زیارت قبر حسین(ع) حرکت کردم. چون به کربلا رسید، نزدیک ساحل فرات رفت و غسل کرد، آنگاه دوجامه به تن کرد و از همیانى، مقدارى مشک برداشت و بر بدنش پاشید. سپس با هر گامى که بر مى‏داشت خدا را یاد مى‏کرد، و چون به قبرنزدیک شد گفت: دستم را روى قبر بگذار ؛ و من گذاشتم. او روى قبر افتاد و غش کرد. من مقدارى آب بر او پاشیدم و چون به‏هوش آمد سه بار گفت: یا حسین(ع). سپس گفت: آیا دوستى پاسخ دوستش را نمى‏دهد؟!؛ و افزود: تو چگونه مى‏توانى‏پاسخ دهى، و حال آنکه رگ‏هاى گردنت را بریده‏اند و میان پیکر و سرت جدایى افتاده است. من شهادت مى‏دهم که تو پسرخاتم پیامبرانى و پسر امیر مؤمنانى و پسر هم پیمان تقوا و فرزند هدایتى؛ پنجمین اصحاب کسایى؛ پسر سرور نقیبانى؛ پسرفاطمه برترین زنان جهانى، چگونه چنین نباشى و حال آنکه پرورده دست سرور پیامبرانى، و در دامن پارسایان پرورش یافتى و ازپستان ایمان شیر خوردى و با اسلام از شیر بریده شدى. پس پاکیزه زیستى و پاکیزه مردى. اما دل‏هاى مؤمنان در فراق توناخوش است، در حالى که در خوبى حال تو شک ندارد. سلام و خوشنودى خداوند بر تو باد. من گواهى مى‏دهم که تو به‏همان راهى رفتى که برادرت یحیى بن زکریا رفت.


آن گاه چشم‏ها را دور قبر گرداند و گفت: سلام بر شما که در راه حسین(ع) فدا شدید و در رکابش جان باختید. گواهى مى‏دهم‏که شما نماز را به پا داشتید و زکات را پرداختید، به معروف امر و از منکر نهى کردید. با کافران جهاد کردید و آن قدر خداى راعبادت کردید تا مرگتان فرا رسید. به خدایى که محمّد(ص) را به پیامبرى برگزید سوگند که ما نیز در آنچه انجام دادید شریکیم.


عطیه گوید: به او گفتم: اى جابر چگونه؟ و حال آنکه ما در دشتى فرود نیامدیم و از کوهى بالا نرفتیم و شمشیرى نزدیم و این‏گروه میان سرها و پیکرهایشان جدایى افتاده است. فرزندانشان یتیم و زنانشان بیوه شده‏اند!
گفت: اى عطیه! از حبیبم رسول خدا(ص)  شنیدم که فرمود: هر کس گروهى را دوست بدارد با آنان محشور مى‏گردد و هر کس ازکار گروهى راضى باشد، با آنان شریک است. به خدایى که محمّد را به حقّ به پیامبرى برگزید، نیّت من و نیّت یارانم بر آن کارى است که حسین(ع) و یارانش کردند. مرا به‏سوى خانه‏هاى کوفه ببر. چون پاره‏اى راه رفتیم گفت: اى عطیه! گمان ندارم که پس از این سفر تو را ببینم، آیا مى‏خواهى که‏تورا وصیّتى کنم؟ دوست بدار دوستدار آل محمد(ص) را تا هنگامى که دوستشان مى‏دارد و دشمن بدار دشمن آل‏محمد(ص) تا هنگامى که دشمنشان مى‏دارد؛ هر چند روزه‏دار و نمازگزار باشد. با دوست‏دار محمّد و آل محمّد)ص(مهربانى کن، چرا که اگر بر اثر گناه فراوان یک گامش بلغزد، با محبّت آنان گام دیگرش ثابت مى‏ماند (و جبران مى‏گردد).دوستدار آنان به بهشت و دشمنانشان به دوزخ باز مى‏گردند.

 
در این نقل چند نکته جاى تأمل دارد:


1 . عظمت معرفت جابر؛ و این به خاطر معرفت بالایى بود که نسبت به منزلت اهل بیت محمد(ص) داشت.
2 . داشتن موضع مهم؛ آنجا که جابر، دشمنان امام حسین(ع) را در زمره ملحدان به شمار آورد.
3 . ادب جابر نسبت به ابا عبد الله(ع)؛ و این نتیجه کمال معرفت وى بود. از این رو مى‏بینیم که نخست غسل مى‏کند و سپس‏بدنش را با مشک خوشبو مى‏سازد، آن گاه در هر گامى خدا را یاد مى‏کند. پس از لمس قبر بى‏هوش مى‏شود و سپس سه بارفریاد یا حسین سر مى‏دهد. نیز فرازهاى زیارتش نشانگر میزان معرفتى که نسبت به رسول خدا(ص) و جانشین و نوه‏اش دارد.


4 . از این نقل چنین استفاده مى‏شود که جابر پس از زیارت به طرف خانه‏هاى کوفه رفت و از دیدارش با امام زین العابدین(ع) و دیگر اعضاى خانواده حسین(ع) چیزى ذکر نشده است. تحقیق در این باره خواهد آمد.
سیّد بن طاووس کیفیت زیارت جابر از قبر ابا عبد الله الحسین(ع) و یاران با وفایش را به تفصیل آورده است که آن را به طورکامل در اینجا نقل مى‏کنیم:


گوید: عطا
گفت: روز بیستم صفر با جابر بن عبد الله همراه بودم. چون به غاضریه رسیدیم در نهر آنجا غسل کرد و لباس‏پاکیزه را که همراه داشت پوشید. آن گاه به من گفت: اى عطا! آیا عطرى با خود دارى؟ گفتم: مشک دارم. سپس سر و دیگراعضایش را با آن خوشبو کرد و پیاده رفت تا نزد سر حسین(ع) رسید و سه بار تکبیر گفت و از هوش رفت. چون به هوش آمد،شنیدم که مى‏گوید: سلام بر شما اى خاندان خدا! سلام بر شما اى برگزیدگان خدا! سلام بر شما اى برگزیدگان از آفریدگانش! سلام بر شما اى سرورسروران! سلام بر شما اى شیرهاى بیشه! سلام بر شما اى کشتى‏هاى نجات! سلام و رحمت و برکات خداوند بر تو باد، اى اباعبد الله!
سلام بر تو اى وارث علم انبیا! سلام بر تو اى وارث آدم برگزیده خداوند! سلام بر تو اى وارث نوح، پیامبر خدا! سلام بر تو اى‏وارث ابراهیم، دوست خدا! سلام بر تو اى وارث اسماعیل، قربانى خدا! سلام بر تو اى وارث موسى، هم‏سخن با خدا! سلام‏بر تو اى وارث عیسى، روح الله! سلام بر تو اى فرزند محمد مصطفى(ص)! سلام بر تو اى فرزند على مرتضى! سلام بر تو اى‏فرزند فاطمه زهرا! سلام بر تو اى شهید و پسر شهید! سلام بر تو اى کشته فرزند کشته! سلام بر تو اى ولى خدا و فرزند ولىّ‏او! سلام بر تو اى حجت خدا و فرزند حجّت او بر بندگانش!
گواهى مى‏دهم که تو نماز را به پاداشتى و زکات را پرداختى و به معروف امر و از منکر نهى کردى، با پدر و مادرت نیک کردى،با دشمنانت جهاد کردى. گواهى مى‏دهم که تو سلام را مى‏شنوى و به آن پاسخ مى‏دهى؛ و اینکه تو حبیب، دوست، نجیب،برگزیده، و پسر برگزیده خدایى.


تو را با شوق زیارت کردم، پس نزد خداوند از من شفاعت کن اى آقاى من! من به وسیله جدّ تو، سرور پیامبران و پدرت سرورجانشینان و مادرت سرور زنان جهان نزد خداوند شفاعت مى‏طلبم. خداوند کسانى که تو را کشتند و آنها را که بر تو ستم‏کردند و با تو دشمنى ورزیدند و کینه‏ات را به دل گرفتند از اوّلین و آخرین لعنت کند.
آن گاه روى قبر خم شد و گونه‏ها را به آن سایید وچهار رکعت نماز گزارد. سپس بر سر قبر على بن الحسین(ع) آمد و گفت: سلام‏بر تو اى مولاى من و پسر مولاى من! خداوند قاتل تو را بکشد! خداوند آن را که بر تو ستم کرد بکشد! من با دوستى شما به‏خداوند نزدیکى مى‏جویم و از دشمنانتان نزد خداوند بیزارى مى‏جویم.
سپس آن را بوسید و دورکعت نماز به جاى آورد و رو به قبور شهیدان کرد و گفت:
سلام بر ارواح اقامت گزیده در کنار قبر ابا عبد الله(ع). سلام بر شما اى شیعیان خدا و شیعیان رسول او و شیعیان امیرمؤمنان وحسن و حسین! سلام بر شما اى پاکیزگان. سلام بر شما اى هدایتگران. سلام بر شما اى نیکان! سلام بر شما و بر فرشتگانى که پیرامون‏قبرهایتان مى‏چرخند. امیدوارم خداوند ما و شما را در جایگاه رحمتش در زیر عرش جاى دهد.


سپس کنار قبر عباس فرزند امیرمؤمنان(ع) آمد و ایستاد و گفت: سلام برتو اى ابا القاسم! سلام بر تو اى عباس بن على! سلام بر تو اى پسر امیر مؤمنان، گواهى مى‏دهم که تو نصیحت فراوان‏کردى و امانت را ادا کردى و با دشمن خود و دشمن برادرت جهاد کردى. درود خداوند برروح پاکت و خداوند به تو پاداش‏بهترین برادر را عنایت فرماید.
پس دو رکعت نماز گزارد و به درگاه خداوند دعا کرد و رفت.


این زیارت حاکى از میزان عظمت و معرفت و منزلت والاى این صحابى بزرگ است.